رزم آوران نام یک ورزش رزمی ایرانی است که در آن مجموعه فنون و مهارتهای لازم برای نبرد به هر رزم آور آموزش داده می شود. این فنون چند بخش را شامل می شود یک بخش دفاع ها و ضربات دست و پا هستند که بدون گرفتن حریف انجام می شود , در بخش دیگری , درگیری از نزدیک وجود دارد که با گرفتن بدن یا لباس حریف اجرای فن با کشش و پرتاب و قفل و بست مفاصل حریف صورت می گیرد مثل کشتی، و علاوه براین آموزش ها ، آموزش های کاربردی انواع سلاح های سرد ، آموزش های دفاع شخصی، آموزش بالادو که در واقع عبور سریع از موانع با افت و خیزها و حرکات آکروباتیک میباشد از جمله بخش های دیگر ورزش رزم آوران هستند که در مراحل مختلف آموزش داده می شوند .

ورزش رزم آوران در سال ۱۳۵۸ توسط استاد بزرگ مجید رجایی در ایران پایه گذاری گردید و در سال ۱۳۶۲ سازمان تربیت بدنی جمهوری اسلامی ایران این ورزش را به رسمیت شناخت و ضمن تصویب اساسنامه آن در جایگاه تشکیلاتی یک فدراسیون ، آقای محمد علی نژاد به عنوان رئیس و آقای مجید رجایی به عنوان مسئول فنی و دبیر این تشکیلات رسمی منصوب گردیدند. در سال ۱۳۶۴ با تغییرات سازمانی بوجود آمده در سازمان تربیت بدنی علاوه بر مسئولیت فنی ، ریاست تشکیلات اداری رزم آوران نیز بر عهده استاد بزرگ رجایی قرار گرفت .

در سال ۱۳۶۸ سازمان تربیت بدنی اقدام به تأسیس فدراسیون مشترکی برای ورزشهای کونگ فو – ووشو و رزم آوران نمود که این فدراسیون بعداً به فدراسیون ورزشهای رزمی تغییر نام داد و ورزشهای ووشو و کونگ فو هریک دارای یک فدراسیون جداگانه گردیدند . در سال ۱۳۸۶ رزم آوران نیز به عنوان یک کمیته مستقل زیر نظرمستقیم معاونت توسعه ورزشهای همگانی سازمان تربیت بدنی قرار گرفت که ریاست آنرا کماکان استاد بزرگ رجائی بر عهده دارد . در سال۱۳۷۷ با همت سرکار خانم میررکنی بخش بانوان رزم آوران نیز در کشور ایران فعال گردید و این ورزش اکنون به عنوان یکی ار ورزشهای رسمی فدراسیون هنر های رزمی اروپا (IMAF) پذیرفته شده است و کلاسهای آموزشی و مسابقات آن تحت نظر این فدراسیون بین المللی در بسیاری از کشور های اروپایی و آسیایی گسترش دارد .

در ایران باستان و همچنین در اسلام برای ورزش های زرمی اهمیت ویژه ای قائل بوده اند . البته منظور از ورزش های رزمی کاراته، کونگ فو و نظایر آنها نیست، اگرچه در حال حاضر وقتی می گوییم رزمی فوراً اسم این ورزش ها به ذهن می رسد اما منظور ما همه تعالیمی است که می تواند در جنگ و نبرد کاربرد داشته باشد. تیر اندازی، سوار کاری، شمشیر بازی، باستانی، کشتی و بسیاری ورزش های دیگر همگی رزمی هستند. البته تکواندو، جودو و کاراته و ورزش های شرقی نظایر آن نیز همگی رزمی میباشند . اما قطعاً این نام ها , اسامی مختلف یک ورزش نیست و با هم تفاوت دارند یعنی هریک از آن ها چیزهایی را شامل می شوند که دیگری ممکن است نداشته باشد. ولی ورزش رزم آوران به دنبال همه رزم است و نمی خواهد خود را به فنون رزمی باستانی یک کشور نظیر ژاپن و یا حتی ایران محدود نماید. رزم آوران هنر رزمی امروز ایران است نه ایران باستان اما در پی آن است تا میراث فرهنگی و اصول ارزشمندی را که در ورزش باستانی جهان و بخصوص ایران نهفته است و در طول تاریخ به عنوان ابزار تربیت انسان های والا مورد استفاده قرار گرفته کشف نماید و در کنار نوآوری های نیروهای خلاق جامعه در قالب یک ورزش رزمی نوین مورد بهره برداری قرار دهد. بنابراین یکی از ویژگی های این ورزش جامع بودن آن است، زیرا در فراگیری فنون رزمی , خود را به هیچ حدی محدود نمی نماید و ویژگی دیگر آن حذف فعالیت ها و آموزش های زائدی است که در بسیاری از ورزش های شرقـی به لحاظ حفظ سنت ها و میراث فرهنگی خود باقی نـگه داشته اند و تأثیر چندانی در رزم واقعی ندارد. از خصـوصیات دیـگر ورزش رزم آوران همــخوانی و همـاهنگی آن با فرهنگ اصیل اسلامی و ایرانی است و این خصوصیت نه تنها می تواند در ایران زمینه جذب و تربیت جوانان را فراهم نماید بلکه به دلیل فطری بودن تعالیم اسلام و برخورداری از ریزترین آداب تعلیم و تربیت که از ویژگی های خاص مکتب اسلام است، بی شک در سایر کشورها نیز می تواند عطش رهروان حقیقت و کمال را سیراب نماید برای مثال ریتمیک بودن تمرینات که متعلق به ورزش باستانی ایران بوده و در کشور های دیگر سابقه ندارد و یا تمرین ومسابقات چرخ فنی که ازحرکات چرخ باستانی اقتباس گردیده ،و یا توام بودن تربیت روحی و جسمی با استفاده از “ذکر” که از شاخصه های اصلی ورزش باستانی ایران برای تربیت روحی ورزشکاران است و بسیاری از نوآوری های تکنیکی و روشهای ابداعی مسابقات که در ایران صورت گرفته و جاذبه و اثرات بسیار سازنده ای داشته است . لذا باید گفت که رزم آوران تنها یک ورزش جسمی برای رسیدن به بالاترین حد توانایی های رزمی نیست بلکه یک ورزش روحی برای رسیدن به بالاترین مقام انسانی نیز هست. یکتا پرستی، راستگویی، درستکاری، ظلم ستیزی، حقیقت جویی، خیر خواهی، فداکاری، وفاداری , مددکاری و خدمت به همنوعان و شهامت از جمله ویژگی های یک رزم آور است. عشق به پاکی ها و تنفر از پلیدی ها که در فطرت هر انسان سالمی نهفته است با ورزش رزم آوران باید قوی تر گردد تا از هر رزم آور، پهلوانی چون دژ استوار ، برای پناه مردم ساخته شود .
فراگیری این ورزش چه از لحاظ آمادگی جسمانی و مهارت فنی و جه از بعد تربیت روحی وروانی مراحل مختلفی را شامل می شود که هفت مرحله اول آن را خان و ده مرحله بعدی را گام می نامند، موفقیت درخان های یک تا هفت با رنگ کمربند مشخص می شود که به ترتیب عبارتد از: زرد، سبز، آبی، بنفش، قرمز، قهوه ای و مشکی . رزم آموزان قبل از گذشتن از خان یک از کمربند سفید استفاده می کنند و از خان هفت به بعد کمربند مشکی به کمر خواهند داشت و با موفقیت در هر گام یک خط طلایی رنگ بر روی کمربند مشکی آنان نصب می گردد.

لباس رزم آوران به رنگ سفید است و مربیان این ورزش با نوار مشکی دور یقه و کناره های شلوار از دیگر رزم آوران مشخص می گردند. هر رزم آوری که بتواند کمربند مشکی را دریافت کند با شرکت در دوره های خاص مربیگری و موفقیت در امتحانات مربوطه به مقام مربیگری نائل می گردد. مربیان از ارزش و احترام خاصی در رزم آوران برخوردارند و باید سعی کنند که در تمامی صفات اخلاقی نیز الگوی سایرین باشند. برای ایجاد رقابت و ارزیابی آموخته های رزم آوران و ایجاد زمینه مناسب برای بروز خلاقیت ها و رشد استعدادها، شیوه های مختلفی از مسابقات در ورزش رزم آوران پیش بینی گردیده است، یکی از آن ها مسابقات نمایشی رزم آوران است که نمافن نام دارد ، در این مسـابقــات همـه شرکت کنندگـان فـرصت آن را خـواهند داشت کـه کـاملاً توانایی هـای فردی و گروهی خود را به نمایش بگذارند ، نمایش فنکل ها که درواقع ترکیبی از تکنیکهای منفرد هستند به صورت انفرادی و گروهی استاندارد و یا ابداعی، انجام مبارزات نمایشی با سلاح و بدون سلاح ، شکستن اجسام سخت به شیوه های ابتکاری، کاربرد انواع سلاح های سرد و مبارزه با آن , رقابت در انجام چرخ فنی و بسیاری موارد دیگر همه از جمله مواد اختیاری مسابقات نمافن در رزم آوران هستند بازیتک یکی دیگر از روشهای مسابقه در رزم آوران است که افزایش مهارتهای رزمی را در محیط پرنشاط و شاد بازی و تفریح فراهم میسازد و علاوه بر این ها، مسابقات مبارزه نیز به شیوه های مختلفی برگزار می گردد ، از جمله مسابقات پی کوب، بال کوب و تام کوب و مسابقات سنگین پهلوانی . مسابقات مبارزه رزم آوران در سه دور دو دقیقه ای بر روی سکوئی مربع شکل به نام محراب به ارتفاع نیم متر از زمین و به ابعاد ۸ متر که از فومی به قطر دو سانتیمتر پوشیده شده برگزار میشود و بین هر دور مسابقه یک دقیقه استراحت وجود دارد این مسابقات در ده وزن وبا جدول تک حذفی اصلاحی که ویژه سبک رزم آوران است برگزار میشود , در مبارزات رزم آوران تنها ضرباتی داری امتیاز هستند که بتوانند یا حریف را به زمین انداخته و یا بر اثر شدت آن حریف حتی برای چند ثانیه هم که شده به تشخیص داور قادر به ادامه مسابقه نباشد در غیر این صورت حتی ضربات سنگینی که به سر حریف نیز اصابت نماید دارای امتیاز نخواهد بود در مسابقات پی کوب مبارزین اجازه نخواهند داشت که با ضربات دست به حریف خود ضربه وارد نمایند ویا با پا به پای حریف در حالی که روی زمین قرار دارد ضربه بزنند و همچنین گرفتن حریف و یا هل دادن او مجاز نیست اما در مسابقات بالکوب ضربه زدن به سر حریف نیز با استفاده از دستکش بوکس مجاز است و در مسابقات تام کوب , مبارزات سنگین تر شده و حتی کشش و پرتاب حریف نیز مجاز خواهد بود . در رزم آوران اگر چه در هر یک از این روشها مسابقه میان علاقه مندان برگزار میگردد اما در اغلب موارد مسابقات به شیوه ترکیبی از این سه روش با همان نام تاکم کوب برگزار خواهد شد بدینصورت که مبارزین دور اول مبارزه را به روش پیکوب و دور دوم را به روش بالکوب و دور سوم را به روش تام کوب برگزار مینمایند و هر مبارزی که دو دور ازسه دور مسابقه را برنده شود پیروز مسابقات خواهد بود البته سنگین ترین نوع مبارزه در رزم آوران مسابقات پهلوانی است که تنها در سه وزن سبک و میانی و سنگین برگزار میگردد و محدودیت زمانی نیز شامل آن نخواهد بود و هر دو حریف در این روش آنقدر با هم مبارزه خواهند کرد که نفر بازنده شخصاً برنده بودن حریف را پذیرفته و یا توان ادامه مبارزه را نداشته باشد .

در این ورزش برای نام گذاری تمام فنون از اسماء و تعاریف فارسی استفاده شده و برخلاف ورزش های شرقی که سعی می کنند همه چیز را بسیار پیچیده و پر رمز و راز جلوه دهند و یک عمر طولانی را از پیروان خود صرف می کنند تا چیزهائی را آموزش دهند در ورزش رزم آوران تلاش می گردد که فنون به ساده ترین شیوه ها و در کوتاه ترین زمان ممکن به علاقه مندان آموزش داده شود .
نظم و انظباط در کلاسهای رزم آوران از اهمیت ویژه ای برخوردار است کلیه رزم آوران موظفند که در کلاسها از لباس و کمربند مخصوص خود که مرحله آنرا طی نموده اند استفاده نمایند و به رده های بالا تر از خود احترام بگذارند این امر در صف بندی کلاسها نیز به دقت مراعات میشود و بالاترین درجه کلاس در صف جلو و سمت راست قرار میگیرد و سایر درجات به ترتیب از همان نقطه سمت چپ او می ایستند , ایستادن به حالت آماده در رزم آوران قیام نام دارد , برای ادای احترام و ورود به کلاس از کلمه درود استفاده میشود و با ورود استاد به کلاس تمامی رزم آوران با فرمان ارشد کلاس رو به استاد حالت قیام می ایستند و به او درود میگویند و استاد نیز متقابلاً به رزم آوران درود میفرستد , در پایان کلاس و برای خروج , از کلمه بدرود استفاده میشود . ورود یا خروج از کلاس و انجام هرگونه عملی خارج از روال جاری در محیط آموزشی رزم آوران تنها با اجازه استاد میباید صورت گیرد و در نبود او این اختیار به ترتیب به بالاترین رتبه ای که در کلاس حضور دارد تفویض میگردد
کلیه رزم آوران از لحظه ورود به کلاس میباید حالتی عبادی به خود داشته باشند و از هرگونه اتلاف وقت و صحبت و شوخی پرهیز نمایند , هر جلسه از تمرینات با دعا شروع و با دعا نیز پایان می یابد و در حین تمرینات بدنی مربیان از ذکر و بیان منش و جملات حکیمانه بزرگان برای ارشاد و تربیت روحی همرزمان خود بهره گیری مینمایند .یعنی ورزش روزانه را وسیله ذکر قرار میدهند و هر نفس رزم آور و هر مشت و لگد رزم آور بجای تسبیح وسیله ذکر میشود تا پیوسته خود را در محضر خدا و در تلاش برای مبارزه با نفس نگهدارد
یک رزم آور , ترس و ضعف را زمینه ساز ذلت و فساد و کسب قدرت را لازمه رشد و تعالی و امنیت انسان میداند پس رزم آوران باید از لغو و لهو و لعب بپرهیزند و از هر فرصت و طریق ممکن خود را نیرومند سازند و همیشه در حال نبرد با خود و آماده نبرد با دشمن باشند تا آزاد و سربلند زندگی نمایند
رزم آوران معتقد است که دشمن بیرون , هیچگاه نمیتواند بر انسان غلبه نماید مگر وقتی که قبل از آن از دشمن درون شکست خورده باشد و هیچ پیروزی ای برای انسان شیرین نخواهد بود , مگر آنکه انسان بر دشمن درون چیره شده باشد . به اعتقاد رزم آوران کسی که دست از نبرد با نفس خود بردارد و به اطاعت و بندگی آن سر سپارد , هر چند ظاهراً پیروز باشد خود را شکست خورده می یابد و مانند برده ای است که در ظاهر او را به فرمانروائی گروهی گماشته اند و در خلوت , اوررا تحقیر مینمایند . پس باید از بندگی و بردگی نفس , آزاد شد تا مقدمات سروری و رشد انسان که عبودیت و بندگی حق و تقرب به کمال مطلق است فراهم گردد
رزم آوران , همه موجودات و بخصوص انسان را به عنوان اشرف آنان , مخلوق و جلوه ای ازخداوند یکتای عظیم الشان , و قابل احترام و تکریم میدانند و با محبت , تمام تلاش خود را برای امداد رسانی به همنوعان و بقای شادی و زیبائی در جهان بکار میبندد
یک رزم آور هر روز صبح را با امید به خدمت آغاز میکند و در تلاش است که شب هنگام دست خالی از خدمتی هرچند کوچک ورای آنچه شغل او بوده و برای آن مزد دریافت داشته به خانه باز نگردد و اگر چه خدمات خود را پنهان مینماید همیشه در کمین کشف خوبی های دیگران و بیان آن است
و این مشی نه فقط با نصیحت بلکه با برنامه و قدم به قدم در کنار آموزشهای بدنی توسط مربی باید در هر رزم آور ظهور پیداکند
هفت خان تربیت رزم آوران که بدون عبور از آنها نمیتوان بر وادی معرفت گام نهاد و به همراه تمرینات بدنی در هر خان بر آن تاکید میگردد عبارتند از :
خان اول – تسلیم : یعنی سرفرود آوردن در برابر حقیقت و کشف خود , ورای جسم و نفس سرکشی که باید مهار گردد و کسب تشنگی برای تربیت
خان دوم – پالایش : یعنی دور ریختن همه تعلقات پست و زمینه سازی برای تربیت با نظافت ظاهر وباطن ونظم و انظباط , برنامه و برقراری آرامش
خان سوم – کنترل شکم : در این مرحله علاوه بر آموزش تغذیه صحیح بر پرهیز از شکم چرانی و عادت بر روزه داری , بر پاک بودن غذا و کسب روزی حلال تاکید میگردد
خان چهارم – کنترل زبان : در این مرحله علاوه بر ترک گناهانی چون دروغ , غیبت , تهمت , تملق , طعن و… شیوه هایی از روزه زبان بر رعایت ادب در کلام وفن بیان و اظهار حق تاکید میگردد
خان پنجم – کنترل گوش : در این مرحله مهارتهای شنیداری در پی پرهیز ازگوش سپردن به لغویات مورد توجه قرار میگیرد تا شرایط رسیدن صدای هستی به گوش انسان فراهم آید
خان ششم- کنترل چشم : در این مرحله باید از پیروی چشم بپرهیزیم تا نگاه کردن را بیاموزیم و بهای بینائی را دریابیم
خان هفتم – کنترل ذهن : اگر از شش خان قبل موفق عبور کرده باشیم در این مرحله امکان خروج از دنیای وهم به دنیای ظهور و حضور با ذکر فراهم میگردد و بیداری از خواب قبل از فرارسیدن مرگ میسر میشود
پس از عبور از هفت خان , آغاز راه است راهی که با کنار رفتن اوهام برای رزم آور تشنه کمال گشوده کردیده و باید در آن گام بردارد . این گامها عبارتند از :
گام اول : شناخت (تفکر , یقظه, طلب , تصمیم و نیت )
گام دوم : توبه ( عزم برای ترک گناه –ترک دوری از خدا)
گام سوم : خوف و رجا
گام چهارم : تقوی ( زهد –تقوی – ورع)
گام پنجم : عشق ( شوق )
گام ششم : رضا
گام هفتم : توکل
گام هشتم : لقاء ( فنا)
گام نهم : انذار و ارشاد
گام دهم : اصلاح